Nieuwe vormen
Sinds de jaren zestig is een persoonlijke stijl belangrijker dan voordien. Kiezers voelen zich minder verbonden met een partij.
In de vroege ochtend van 16 oktober 1966 maakte een motie van KVP-fractievoorzitter Schmelzer een einde aan het kabinet onder leiding van zijn partijgenoot Cals. Deze ‘Nacht van Schmelzer’ markeerde het einde van de periode van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. De harmonie tussen de grote politieke partijen, zowel in de regering als in de volksvertegenwoordiging, was nodig geweest om slagvaardig beleid te kunnen voeren. Dit zoeken naar consensus was voorbij. Niet alleen binnen de bestaande verhoudingen ontstonden scherpe tegenstellingen. Nieuwe politieke bewegingen, zoals D’66 en DS’70, brachten meer dynamiek in de Tweede Kamer. Op grond van nieuwe verkiezingsprogramma’s en duidelijke standpunten werd het debat in de Tweede Kamer steeds feller gevoerd.
De groeiende rol van nieuwe partijen
In het kielzog van de democratisering van de jaren zestig en zeventig voelden steeds meer kiezers zich niet langer gebonden aan de traditionele partijen, waarop zij vroeger uit gewoonte hadden gestemd. Actuele thema’s of concrete deelbelangen waren steeds vaker aanleiding om politieke groeperingen te steunen. Dit leidde tot de komst van nieuwe partijen, soms eendagsvliegen maar ook succesvolle stromingen die zich blijvend in de Kamer vestigden.
De jeugd in opkomst
De kiezers werden steeds jonger, niet alleen door de numerieke overmacht van de babyboomers, maar ook doordat de kiesgerechtigde leeftijd werd verlaagd naar 18 jaar (1983). Politici moesten voortaan steeds meer rekening houden met de jongere generatie, of zij dit nu wilden of niet. Anderzijds liet de jeugd zich niets voorschrijven, waardoor het leger zwevende kiezers groeide.
Op eenzame hoogte of dichtbij de burger?
Pim Fortuyn richtte zich via de media direct tot de burgers. Niet gehinderd door oude partijconventies leek hij de polsslag van de publieke opinie feilloos aan te voelen. Tegelijk was hij een solist die niet door een open debat met partijleden, maar puur op grond van zijn individuele opvattingen een politieke strategie bepaalde. Dat leidde tot een breuk met de partij Leefbaar Nederland, waarna hij snel de LPF oprichtte. Door deze nieuwe stijl van politiek bedrijven werden de discussies in de Tweede Kamer de laatste jaren, veel meer dan vroeger, bepaald door politici die zich voor ondersteuning van hun denkbeelden direct richten op de publieke opinie.
Afscheid van de groene gordijnen; de nieuwbouw van de Tweede Kamer
De Tweede Kamer vergaderde lange tijd in een traditioneel ingerichte zaal met daarin de voor veel ouderen nog bekende groene bankjes. Geruisloos verdwenen de dames en heren regelmatig achter de groene gordijnen aan beide zijden van de zaal voor overleg of een korte pauze. Boven de klok keek het publiek vanaf de tribune toe. Daar was echter slechts plaats voor 28 mensen, terwijl de publieke belangstelling steeds verder toenam. Ook werden steeds meer commissievergaderingen openbaar, terwijl daarvoor te weinig geschikte ruimten waren. Daarom werden in de jaren tachtig plannen gemaakt om de volksvertegenwoordiging in een modern jasje te steken.
Kamerleden: kritische toeschouwers of medebeleidsmakers?
In de vroege jaren zestig werd een gezagsdrager of volksvertegenwoordiger nog met grote omzichtigheid benaderd en slechts beleefd verzocht om een korte toelichting. Tegenwoordig zitten talloze journalisten en andere criticasters hen op de hielen om elke nalatigheid of procedurefout bloot te leggen. De leden van de Tweede Kamer worden door de groeiende rol van de media onder druk gezet om zich voortdurend en graag vrijwel direct te verantwoorden.