Commissies: ruggengraat van het werk in de Tweede Kamer
Wie denkt aan de Tweede Kamer, ziet vooral de grote zaal voor zich. Daar debatteren Kamerleden, soms heftig, met de ministers en staatssecretarissen en met elkaar. In een van de negen andere zalen komen de Kamercommissies bijeen, ook met de ministers en staatssecretarissen. Twee derde van het debat tussen Tweede Kamer en bewindslieden vindt plaats in deze commissies.
Een Kamercommissie is een groep Kamerleden die zich bezighoudt met een beleidsterrein van een ministerie of met een specifiek onderwerp. Kamercommissies worden samengesteld uit de fracties van de politieke partijen. Ieder Kamerlid is lid van een of meer commissies. Er zijn vaste en tijdelijke Kamercommissies. Daarnaast zijn er nog commissies die zich met de interne organisatie van de Tweede Kamer bezighouden. En er is een speciale commissie voor Verzoekschriften en Burgerinitiatieven. In deze uitleg richten we ons vooral op de vaste en de tijdelijke commissies.
Welke functie heeft een Kamercommissie?
Ministers en staatssecretarissen hebben ambtenaren ter beschikking, onder meer om (wets)voorstellen te maken. De Tweede Kamer moet de regering controleren, dus zij moet ook deskundigheid in huis hebben. Die concentreert zich rond de Kamercommissies. Vaak hebben de leden op het terrein waarop ze namens hun fractie woordvoerder zijn, al deskundigheid opgedaan voordat ze in de Tweede Kamer gekozen werden.
Wat doet een Kamercommissie?
Kamercommissies behandelen voorstellen en plannen van de ministers en staatssecretarissen en soms vanuit de Kamer zelf. Ze geven er een oordeel over. Regelmatig doen commissies zelf onderzoek, bijvoorbeeld door het voeren van gesprekken of het afleggen van werkbezoeken. Na de behandeling door de Kamercommissie volgt (meestal) een plenair debat in de grote vergaderzaal. Een commissie kan namelijk geen eindbeslissing nemen over voorstellen; dat kan alleen in de plenaire vergadering. Dat geldt ook voor het stemmen over moties. Het werk van alle Kamercommissies samen vormt de ruggengraat van het werk in de Tweede Kamer. Hier kunnen de fracties veel invloed uitoefenen op de plannen. Daarom probeert iedere fractie in zoveel mogelijk commissies zitting te nemen. Vrijwel alle bijeenkomsten van de meeste Kamercommissies zijn openbaar en via de website van de Tweede Kamer rechtstreeks te volgen.
Overlegvormen
Commissiedebat
De meest voorkomende vorm van debat in een commissie is het commissiedebat. Een commissiedebat is een reguliere vergadering van een commissie met een minister of staatssecretaris. In een commissiedebat komt een specifiek onderdeel van het beleidsterrein van een minister of staatssecretaris aan de orde. In een commissiedebat stellen Kamerleden vragen aan de bewindspersoon, die daar vervolgens op antwoordt. De formele afronding inclusief het indienen van moties gebeurt in de plenaire vergadering. Dat zijn vaak heel korte debatten die als een tweeminutendebat op de agenda staan.
Nota- en wetgevingsoverleg
In een notaoverleg wordt met de bewindslieden gesproken over een bepaalde beleidsnota; in een wetgevingsoverleg over een bepaald wetsvoorstel. Tijdens deze vormen van overleg kunnen Kamerleden moties indienen.
Technische details
Nota- en wetgevingsoverleggen ontlasten de plenaire vergadering. Tijdens deze overleggen kunnen allerlei specialistische en technische details aan de orde komen, waar de Kamerleden tijdens de plenaire vergadering dan niet meer op in hoeven te gaan. Plenair worden alleen nog de hoofdlijnen besproken.
Hoorzitting
De vaste commissies van de Tweede Kamer organiseren regelmatig hoorzittingen en rondetafelgesprekken. Hierbij wordt deskundigen of betrokkenen gevraagd een toelichting te geven op het te bespreken onderwerp. Bij een hoorzitting worden de deelnemers individueel bevraagd. Zij kunnen hier hun visie of standpunt over een specifiek thema toelichten.
Rondetafelgesprek
Het rondetafelgesprek is een bijzondere vorm van een hoorzitting. Meerdere deelnemers gaan tegelijkertijd in gesprek met Kamerleden. Zo ontstaat er een onderlinge discussie en worden verschillen in visie duidelijk. De leden van de commissie gebruiken de input uit de hoorzitting of het rondetafelgesprek bij de behandeling van bijvoorbeeld wetsvoorstellen.